• Strona główna  
• »  Region Wodny  
• »  Hydrografia  

1.  Zarys hydrograficzno-hydrologiczny

1.1 Ogólna charakterystyka

Region wodny Dolnej Wisły obejmuje zlewnię Wisły poniżej Włocławka, do ujścia do Morza Bałtyckiego, a także zlewnie rzek uchodzących do Bałtyku na zachód od ujścia Wisły, po rzekę Słupia włącznie oraz na wschód od ujścia Wisły, po rzekę Pasłęka włącznie. Główną osią hydrograficzną i morfologiczną regionu wodnego Dolnej Wisły jest rzeka Wisła. Obszar jej zlewni stanowi 70,3% całej powierzchni regionu wodnego, natomiast pozostałą część powierzchni regionu wodnego stanową zlewnie rzek przymorza (www.rzgw.gda.pl).
       Długość odcinka Wisły w granicach regionu wodnego Dolnej Wisły jest równa 260 km, natomiast całkowita długość sieci hydrograficznej regionu wodnego wynosi ok. 2120,74 km. Do głównych dopływów prawobrzeżnych odcinka Dolnej Wisły należą: Drwęca, Osa, Mień oraz Fryba. Największymi lewostronnymi dopływami są: Brda, Wda, Wierzyca, Motława, Zielona Struga oraz Tążyna.
          Wisła w północnej części regionu wodnego w granicach Żuław Wiślanych stanowi odseparowaną od otaczających ją depresji, systemem wałów przeciwpowodziowych, rzekę tranzytową. Obszar Żuław Wiślanych charakteryzuje się występowaniem gęstej sieci rzecznej – obszar ten przecinają rzeki spływające z wysoczyzn pojezierzy: Motława, Radunia, Elbląg, Wąska, a także liczne potoki odwadniające Wysoczyznę Elbląską. Występuje tu również gęsta sieć kanałów i rowów melioracyjnych. Rzeka Nogat, będąca wschodnim ramieniem ujściowym Wisły, obecnie od głównego koryta oddzielona jest śluzą w Białej Górze.
             Na wschód od Wisły bezpośrednio do Zalewu Wiślanego uchodzą rzeki Bauda i Pasłęka, a także szereg mniejszych cieków. Na zachód od Wisły do Zatoki Gdańskiej uchodzi rzeka Reda oraz kilka niewielkich potoków. Największe rzeki uchodzące do otwartego morza to: Piaśnica, Łeba, Łupawa oraz Słupia.
          Główne obszary źródliskowe największych rzek płynących w regionie wodnym Dolnej Wisły to w zachodniej części regionu wodnego Równina Charzykowska i Pojezierze Kaszubskie, natomiast na wschód od Wisły pojezierza: Chełmińsko-Dobrzyńskie, Iławskie oraz Olsztyńskie. Rzeki te charakteryzują się długością nie przekraczającą 250 km i różnią się znacznie pod względem odpływów jednostkowych. W górnych częściach zlewni Brdy, Wdy, Wierzycy i Pasłęki wartość odpływów jednostkowych sięga 6, a nawet 8 l/s*km2, a w dolinie Wisły i na Żuławach Wiślanych cechuje się ona o połowę niższymi wartościami. Udział wód podziemnych w zasilaniu rzek waha się między 40 a 60% odpływu całkowitego.
       Region wodny Dolnej Wisły odznacza się stosunkowo gęstą siecią hydrograficzną, co jest konsekwencją dominacji na powierzchni terenu i w profilu pionowym osadów geologicznych utworów przepuszczalnych i półprzepuszczalnych. Znaczącym czynnikiem jest także bliskie sąsiedztwo brzegu morskiego, stanowiącego bazę drenażu. Rzeki regionu wodnego Dolnej Wisły są na ogół krótkie - ich długość zazwyczaj nie przekracza 120 km. Dodatkowo cechują je znaczne spadki, które przekraczają miejscami 7o/oo. Ponadto wyróżnia je wysoka wartość odpływów jednostkowych, przekraczających w centralnych partiach Pojezierza Kaszubskiego 10 l/s*km2, a w rejonie pradoliny Redy-Łeby nawet 15 l/s*km2. W regionie wodnym Dolnej Wisły występują liczne głębokie jeziora rynnowe i rynnowo-wytopiskowe: Raduńsko-Ostrzyckie, Jasień, Gowidlińskie, Jeleń, Kamienieckie, Wdzydzkie czy Żarnowiec, które także odgrywają ważną rolę w hydrologii regionu wodnego poprzez znaczący wpływ na retencję systemu hydrograficznego i wyrównanie przepływów rzek Przymorza (Jadczyszyn i in., 2007).
               Ponadto w obrębie regionu wodnego Dolnej Wisły zlokalizowanych jest 11 dużych zbiorników sztucznych, których parametry przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela: Zbiorniki sztuczne występujące na obszarze regionu wodnego Dolnej Wisły
 

Źródło: Analiza ekonomiczna regionu wodnego Dolnej Wisły dla potrzeb planu gospodarowanie wodami. Etap I. Integrated Management Services 2004

      W regionie wodnym Dolnej Wisły wyróżniono dwa typy reżimu rzecznego (rys. 1). Dominuje typ śnieżny średnio wykształcony – średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130-180% średniego odpływu rocznego. Jedynie w zachodniej części regionu wodnego występuje typ śnieżny słabo wykształcony – średni odpływ miesiąca wiosennego nie przekracza 130% średniego odpływu rocznego.

       W regionie wodnym Dolnej Wisły przeważają obszary, na których występuje znaczna przewaga zasilania podziemnego, który stanowi ponad 65% odpływu całkowitego. W północno-wschodniej części regionu wodnego występuje równowaga zasilania podziemnego z powierzchniowym, a nawet słaba przewaga zasilania powierzchniowego (Dynowska, 1994).

        Zmienność przepływów dobowych oceniono na podstawie odchylenia decylowego według wzoru:

gdzie: Q₁₀, Q₅₀, Q₉₀ – przepływ o czasie trwania odpowiednio 10%, 50% i 90% (wraz z wyższymi). W regionie wodnym Dolnej Wisły zmienność przepływów dobowych jest mała lub bardzo mała.

Rysunek 1. Reżim odpływu rzecznego w regionie wodnym dolnej Wisły (Dynowska, 1994)
 

1.2 Jednostki bilansowe regionu wodnego

     Opierając się na zaleceniach zawartych w „Metodyce …” (Tyszewski i in., 2008), dla potrzeb analiz bilansowych przyjęto podział regionu wodnego na mniejsze jednostki bilansowe, tj. scalone części wód powierzchniowych. Scalone części wód, zależności od położenia hydrograficznego, mogą być zlewniami źródliskowymi lub różnicowymi.

     W regionie wodnym Dolnej Wisły wyznaczono 84 SCWP (45 źródliskowych i 39 różnicowych). Powierzchnie ich są bardzo zróżnicowane. Największą powierzchnię ma SCWP Brda od zbiornika Koronowo do zbiornika Smukała ze zbiornikiem Smukała - 1,2 tys. km2, natomiast najmniejszą - bezpośrednia zlewnia zbiornika Pierzchały, której powierzchnia jest równa niewiele ponad 25 km2.

     Zarówno przebieg granic SCWP, jak i odwzorowanie sieci monitoringowej w regionie wodnym Dolnej Wisły zobrazowano na mapie nr 1.

1.3 Podział na kategorię wód

Odwzorowanie położenia jednolitych części wód powierzchniowych

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy – Prawo wodne, jednolita część wód powierzchniowych to „oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak:

a) jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny,

b) sztuczny zbiornik wodny,

c) struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części,

d) morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne”.

W regionie wodnym Dolnej Wisły wydzielono:

·        460 jednolitych części wód rzek,

·        285 jednolitych części wód jezior,

·        5 jednolitych części wód przejściowych,

·        6 jednolitych części wód przybrzeżnych.

Silnie zmienione i sztuczne jednolite części wód

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy Prawo wodne, silnie zmieniona jednolita część wód to „jednolita część wód powierzchniowych, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w wyniku działalności człowieka”, natomiast sztuczna część wód to „jednolita część wód powierzchniowych powstała w wyniku działalności człowieka”.

W regionie wodnym Dolnej Wisły jako silnie zmienione jednolitych części wód wyznaczono:

·        119 jednolitych części wód rzek,

·        8 jednolitych części wód jezior,

·        2 jednolite części wód przejściowe,

·        1 jednolitą część wód przybrzeżnych.

21 jednolitych części wód rzek zakwalifikowano jako sztuczne.